TÀI LIỆU TẬP HUẤN: BẢO VỆ TRẺ EM TRÊN MÔI TRƯỜNG MẠNG

Trong thời đại số ngày nay, sử dụng Internet đã trở thành hoạt động phổ biến trong sinh hoạt hàng ngày của mỗi người. Trẻ em cũng trở thành những “công dân số” từ rất sớm. Theo thống kê của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Liên minh Viễn thông thế giới (ITU), năm 2019, trên thế giới có hơn 2,2 tỷ người dưới 18 tuổi đã truy cập Internet hằng ngày, cứ 3 người truy cập Internet thì có 1 trẻ em. Việt Nam hiện có khoảng hơn 60 triệu người sử dụng Internet với 58 triệu người sử dụng mạng xã hội, trong đó có khoảng 30% người sử dụng là trẻ em.

Môi trường mạng Internet luôn hấp dẫn, chứa đựng kho tàng tri thức và nhiều tiện ích. Tuy nhiên, khi tiếp xúc trên môi trường mạng, nếu không được trang bị kiến thức, kỹ năng an toàn thì trẻ em sẽ phải chịu nhiều tác động tiêu cực. Bất kỳ một trẻ em nào truy cập Internet đều phải đối diện với nhiều nguy cơ tiềm ẩn từ việc bắt nạt trên mạng (cyberbullying), dụ dỗ qua mạng (grooming), lừa đảo qua mạng, tiếp cận với các thông tin sai lệch, thậm chí là bị tấn công, xâm hại tình dục qua môi trường mạng. Theo kết quả khảo sát Tiếng nói trẻ em Việt Nam (Young Voice) do MSD phối hợp với Save the Children thực hiện vào cuối năm 2019, có đến 96,9% trẻ em tại Việt Nam có sử dụng mạng Internet. Cứ 3 trẻ em thì có 2 trẻ có thiết bị kết nối Internet (điện thoại di động, máy tính, máy tính bảng,…). Trẻ em sử dụng Internet cho nhiều mục đích khác nhau như học hành/ nghiên cứu (83,1%), xem phim/ca nhạc (71,5%), xem các chương trình giải trí/ đọc tin tức (70,9%), giao lưu, kết nối bạn bè (71,2%) và chơi trò chơi điện tử/ trực tuyến (58,7%). Cứ 5 trẻ em thì có 3 trẻ cảm thấy an toàn khi sử dụng Internet. 60% trẻ em tự học về kiến thức an toàn khi sử dụng Internet, 56% trẻ em được cha mẹ, người thân trong gia đình hướng dẫn và 53% trẻ em được thầy cô giáo dạy về an toàn Internet. 1 trong 3 vấn đề ưu tiên mà trẻ em muốn Việt Nam hành động nhiều hơn để giải quyết là “bắt nạt qua mạng”.

Việt Nam đã có Luật Trẻ em năm 2016, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016, Luật An toàn thông tin năm 2018, Luật An ninh mạng 2018… với nhiều quy định về vấn đề bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2020-2025 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 830/QĐ-TTg ngày 01/6/2021. Để triển khai Chương trình này, ngày 30/7/2021 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông đã ký Quyết định số 1123/QĐ-BTTTT ban hành Kế hoạch triển khai Quyết định số 830/QĐ-TTg. Một trong năm mục tiêu của Kế hoạch này là: “Tăng cường thông tin, tuyên truyền đến toàn xã hội, đặc biệt là các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cha mẹ, giáo viên, người nuôi dưỡng trẻ về hiện trạng, các nguy cơ đối với trẻ em trên môi trường mạng và các kiến thức, định hướng trẻ em tương tác lành mạnh, an toàn trên môi trường mạng”.

Với tư cách là tổ chức thành viên của Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, để góp phần triển khai Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2020-2025 và tạo nền tảng, động lực cho các bên liên quan khác trong việc triển khai chương trình này, Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) xây dựng tài liệu tập huấn TOT và tổ chức 03 khóa học trực tuyến về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng dành cho phụ huynh, giáo viên và cán bộ xã hội. Bộ tài liệu được xây dựng dựa trên việc tập hợp, bổ sung các tài liệu do MSD và các đối tác biên soạn, được sự hỗ trợ kinh phí biên soạn từ Tổ chức Cứu trợ trẻ em quốc tế (SCI), và được tham vấn, bảo trợ bởi Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông.

Thay mặt Viện MSD, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và truyền thông, Tổ chức Cứu trợ trẻ em quốc tế, và ban biên soạn – trưởng nhóm là bà Nguyễn Hoàng Anh đã đồng hành cùng MSD biên soạn bộ tài liệu này. Để bộ tài liệu được sử dụng hữu ích và thực tế, chúng tôi rất mong nhận được các phản hồi của Quý thầy cô và phụ huynh và các cán bộ xã hội để liên tục cập nhật và hoàn thiện Bộ tài liệu này.